Uit ons magazine: “Wij maken gevoelige onderwerpen bespreekbaar”

Kai Pattipilohy (42) is bestuurslid van VNO-NCW Metropoolregio Amsterdam en directeur bij Diversion. 20 jaar geleden richtte ze dit bedrijf zelf op. “Bij Diversion werken we aan een veerkrachtige en verbonden samenleving waarin iedereen gehoord wordt, mee kan praten en mee kan doen. We helpen organisaties die maatschappelijk gevoelige onderwerpen bespreekbaar willen maken en de stem van de samenleving beter mee willen nemen in de beslissingen die ze nemen.”

Dit is een artikel uit ons magazine. Bekijk hier de volledige uitgave!

Foto: Michel Porro

Beter om leren gaan met verschillen en botsende meningen is hier onlosmakelijk aan verbonden en volgens Diversion een belangrijke voorwaarde voor inclusiviteit. “Het onderwijs is de belangrijkste plek om dit de nieuwe generatie aan te leren, maar ook werkgevers kunnen een belangrijke rol spelen”, vindt Kai.

“Met ongeveer 50 collega’s voeren we verschillende opdrachten uit voor overheden, onderwijsinstellingen en organisaties. Dat doen we vaak rondom thema’s die taboe zijn of waarover de meningen nogal kunnen botsen. Denk aan het ontwikkelen van (beleids)adviezen, het begeleiden van gesprekken over gevoelige onderwerpen, en het op gang brengen van open dialogen in het klaslokaal.  Dat gaat van mentale gezondheid, het gesprek over de deeltijdnorm bij vrouwen, tot aan seksuele diversiteit en racisme.”

Wat maakt dat het zo lastig is om met verschillen en botsende meningen om te gaan?

We leven allemaal in onze eigen ‘waardenbubbels’, gevormd door onze achtergrond en opleiding. Hier komen we alleen mensen tegen met eenzelfde plek op de maatschappelijke ladder. Binnen deze bubbels worden we bevestigd in ons eigen gelijk en ontwikkelen we soms onbewust intolerantie voor mensen die anders denken.

De werkvloer is – naast het beroepsonderwijs – één van de weinige plekken waar mensen uit verschillende bubbels elkaar nog tegenkomen en samenwerken. Het is dus niet gek dat daar de verschillen in meningen, overtuigingen en de intolerantie soms heel duidelijk worden, zelfs als ze niet uitgesproken worden. Denk bijvoorbeeld aan de spanningen over corona en Sinterklaas waarbij werkgevers het ongemak en ruzies op de werkvloer zagen toenemen. Ook vandaag zien we het gebeuren, bijvoorbeeld als het gaat over het klimaat. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat we op tijd het gesprek aan gaan. Wanneer de discussie over of en hoeveel vlees er in de kantine mag liggen oplaait en dit spanning oplevert tussen verschillende afdelingen of generaties binnen een bedrijf, is het veel lastiger om nog goed naar elkaar te luisteren.

We moeten ons er meer bewust van zijn hoe waardevol het is dat je bijna alles kan zeggen in dit land, maar dat dit ook betekent dat je met elkaar kan botsen. Dat betekent in de praktijk: naar elkaar luisteren omdat je er dan vaak wel uitkomt met elkaar. Maar ook: leren om het vreedzaam oneens te zijn en ook echt te normeren op het moment dat verschil van mening bijvoorbeeld leidt tot uitsluiting. Het klinkt misschien soft, maar op dit moment zien we de samenleving hier echt op vastlopen.

Het aanleren van de democratische vaardigheden die nodig zijn begint al op jonge leeftijd. Daarom hebben we bij Diversion een belangrijke focus op het onderwijs.

Hoe zorgen jullie dat het de nieuwe generatie werkenden wel lukt om hiermee om te gaan?

Onder andere door gesprekken over lastige thema’s open te breken, bijvoorbeeld met behulp van zogenaamde ‘peer educators’. Naast ons vaste team, hebben we elk jaar een pool van jongeren – vaak studenten – die bij ons een maatschappelijke bijbaan hebben. Zij kunnen zo werkervaring opdoen terwijl ze met hun voorbeeldrol ook van grote maatschappelijke waarde zijn. Neem bijvoorbeeld Joodse, Islamitische en LHBTI+-studenten die via ons samen voor de klas staan om het omgaan met verschillen in schoolklassen bespreekbaar te maken. Zij laten zien hoe je met soms hele verschillende achtergronden en opvattingen gewoon kunt samenwerken en vrienden kunt zijn. Dat is voor heel veel leerlingen een eye-opener. Leerlingen ervaren daardoor ook dat het bespreekbaar maken van een onderwerp wat thuis of op sociale media soms taboe is, juist tot meer verbondenheid en empathie leidt.

En we hebben samen met drie hogescholen en een universiteit een methode ontwikkeld waarmee we docenten leren hoe zij zelf lastige of gevoelige thema’s bespreekbaar maken in de klas. Deze methode zetten we overigens ook steeds vaker in bij organisaties en instellingen buiten het onderwijs.

Jaarlijks bereiken we met programma’s duizend klassen en een veelvoud aan leerlingen, die hierdoor beter in staat zijn om verschillen of thema’s die ze eerder als taboe beschouwden bespreekbaar te maken. Deze kennis en vaardigheden nemen ze op den duur mee naar de werkvloer.

En hoe kunnen bedrijven bijdragen?

Ik denk dat werkgevers een belangrijke rol hebben: zij kunnen het verschil maken. Als je kijkt naar het vertrouwen dat mensen in de overheid en politiek hebben, word je niet vrolijk. Het vertrouwen in het bedrijfsleven om problemen op te lossen, ligt gelukkig een stuk hoger.

Ik vind dat bedrijven een verantwoordelijkheid hebben om mensen bij elkaar te brengen en te zorgen dat iedereen binnen een organisatie zich gehoord en gezien voelt.

En hoe doe je dat?

Vooral door te zorgen dat je het gesprek met elkaar goed kan aangaan. Dat levert uiteindelijk ook voordeel op voor de organisatie. Bijvoorbeeld: het combineren van arbeid & zorg wordt vaak als privékwestie aangemerkt. Tegelijkertijd zien we dat de deeltijdnorm bij vrouwen het lastig maakt om tekorten op de arbeidsmarkt op te lossen. En belangrijker nog: het maakt vrouwen financieel kwetsbaar. We hebben in Nederland te maken met hardnekkige, traditionele rolpatronen en dat maakt dit een gevoelig thema. Maar we zien dat werkgevers die het gesprek hierover wel aan gaan en beter beleid maken voor jonge ouders, hier vaak flexibiliteit voor terugkrijgen.

Het is dus belangrijk om de spanningen die gevoelige thema’s oproepen niet te negeren, maar juist met elkaar in gesprek te gaan. Praat gewoon een paar keer per jaar met elkaar over thema’s die je team of organisatie raken en laat zien wat je als werkgever met die inzichten doet. Als je die gesprekken faciliteert, zorgt dit uiteindelijk voor een veel fijnere werkomgeving dan wanneer het blijft schuren onder het oppervlak.

Bij Diversion noemen we het ‘positieve confrontatie’. Confrontatie heeft een negatieve bijsmaak, maar dat hoeft helemaal niet. Door ruimte te maken om elkaars wereldbeelden te begrijpen en te zorgen dat lastige en gevoelige gesprekken juist op de werkvloer gevoerd kunnen worden, werken bedrijven aan een veilige en inclusieve werkomgeving. Hiermee creëren ze ruimte voor meerstemmigheid en draagvlak voor beslissingen die anders misschien met meer onbegrip worden ontvangen.