Metropoolregio Amsterdam 6 juni 2024
Deze week schrijft Floris-Jan Blok, onze belangenbehartiger voor Noord-Holland, een opiniestuk in het Financieel Dagblad over de krapte op het elektriciteitsnet. Het probleem rondom netcongestie moet geen politieke ‘links/rechts’-discussie worden, maar gewoon efficiënt worden opgelost, zo betoogt hij. Dit artikel is te lezen in de krant van vrijdag 8 december en via deze link.
Maak van netcongestie geen politieke discussie
Het gebrek aan transportcapaciteit op het elektriciteitsnet dreigt een ‘links/rechts’-kwestie te worden. Dat vertraagt de bouw van nieuwe woonwijken en innovatie van bedrijven, waarschuwt Floris-Jan Blok van VNO-NCW.
Als je nieuwe woonwijken en bedrijven in Nederland een snelle en soepele toegang tot het elektriciteitsnet gunt, ben je dan links of rechts? Het zou gek zijn om zo’n basale voorziening ideologisch van aard te maken. Toch is dat precies wat nu dreigt te gebeuren, terwijl het probleem van krapte gewoon efficiënt moet worden opgelost.
Vorige week sprak netbeheerder Tennet in een uitzending van Nieuwsuur de vrees uit dat de energietransitie vertraging oploopt bij de komst van een rechts kabinet. Bestuursvoorzitter Manon van Beek gaf aan zich zorgen te maken dat Nederland het momentum verliest, en dat onzekerheid en zigzagbeleid hierbij niet helpen.
Hoewel ik het eens ben met de noodzaak van een snelle en consistente aanpak, vrees ik dat dergelijke uitspraken ervoor zorgen dat het probleem van netcongestie verwordt tot een politieke ‘links/rechts’-discussie. Daar zijn de inwoners, de nieuwe woonwijken en bedrijven die wachten op stroom niet bij gebaat.
Tekort aan capaciteit
De aanhoudende congestie wordt voornamelijk veroorzaakt door snelle ontwikkelingen die een groeiende vraag naar elektriciteit tot gevolg hebben. Denk hierbij aan industriële elektrificatie, grootschalige batterijsystemen en woningbouw. Ook de verduurzaming van mobiliteit (laadpalen), logistiek (elektrisch transport door Zero Emissie Zones in binnensteden) en de gebouwde omgeving (warmtepompen) doen een beroep op het — vaak al zwaar belaste — energienet. De hieruit voortvloeiende transportbehoefte kan op veel plaatsen niet volledig geleverd worden door een tekort aan capaciteit op het net.
Zo verwachten de regionale netbeheerders dat de structurele congestie in Midden-Nederland minstens zal duren tot 2025 en mogelijk zelfs langer, tot 2030. Met de verwachte structurele congestie in Noord-Holland is het nog slechter gesteld: minimaal tot 2030, mogelijk tot 2035. En zelfs als regionale netbeheerders de structurele congestie aangepakt hebben, blijft de vraag of de beheerder van het hoogspanningsnet dat ook aangepakt heeft.
Het duurt te lang
Netbeheerders werken dan ook hard aan uitbreiding van het stroomnet, maar dit duurt lang. Het zal dan ook niet helpen als de hiervoor noodzakelijke investeringen niet gedaan worden of afgeschaald worden. Ongeacht welke partijen gaan formeren en wat voor kabinet er gevormd wordt, moeten de investeringen voor transportcapaciteit en stroomnet-ontlastende initiatieven doorgaan.
De komende jaren blijft er krapte op het elektriciteitsnet. Om toch te zorgen dat op sommige plekken innovatieve bedrijven en duurzame nieuwe woonwijken op het net worden aangesloten, moeten marktpartijen worden gefaciliteerd bij investeringen in technieken voor energieopslag of gezamenlijke energiesystemen. Zo’n gezamenlijk energiesysteem, ook wel een ‘energy hub’ genoemd, wordt dan ingezet om gezamenlijke opwek, opslag, conversie en verbruik van energie op elkaar af te stemmen. Deze technieken helpen het net ontlasten, zowel centraal als decentraal.
Marktpartijen en netbeheerders moeten maximaal in staat worden gesteld om gebruik te maken van slimme oplossingen. Daarom is het daarnaast noodzakelijk dat de benodigde wet- en regelgeving zo snel mogelijk wordt ingevoerd. Ook moet verder nagedacht worden over versoepelingen die leiden tot vermindering van de netcongestie.
‘Netbeheerders moeten niet het risico lopen in maatschappelijke discussies of zelfs juridische procedures te verzanden’
Het is goed dat de ACM met alternatieve transportrechten mogelijk heeft gemaakt dat het net op drukke momenten ontzien wordt en dat de stroompieken deels naar de rustige momenten verplaatst worden. De netbeheerder kan dan met de afnemer vooraf afspreken dat een aansluiting niet de hele dag door gebruikt kan worden, en dat de maximale transportcapaciteit alleen in daluren beschikbaar is. Ofwel: spreiding van de vraag, zodat de beschikbare capaciteit optimaal benut wordt.
Geen goede stap is het ACM-voorstel om elektriciteitsaansluitingen maatschappelijk te prioriteren. Netbeheerders kunnen dan voorrang verlenen aan projecten die als maatschappelijk doel aangemerkt worden. Hierbij lopen netbeheerders het risico in maatschappelijke discussies of zelfs juridische procedures te verzanden. Dat is niet wenselijk. Netbeheerders moeten politieke en maatschappelijke ruimte krijgen hun netwerken te versterken en uit te breiden. Het helpt niet als dit dan ook een onderwerp van discussie wordt.
Niet ideologisch
Ongeacht welke partijen gaan regeren moet de inzet in de transportcapaciteit en vermindering van krapte doorgaan. Het is niet een discussie die langs de lijnen van links of rechts gevoerd moet worden, omdat het probleem van krapte niet ideologisch van aard is.
Als het probleem niet wordt opgelost, kunnen innovatieve bedrijven niet produceren of uitbreiden en worden nieuwe woonwijken niet bewoonbaar. We moeten ons daarom richten op oplossingen voor transportcapaciteit, stroomnet-ontlastende initiatieven en benodigde aanpassingen van wet- en regelgeving, niet op de politieke richting van het kabinet.
Floris-Jan Blok is belangenbehartiger Noord-Holland voor VNO-NCW West.
