Vraag jezelf af: Hoe lang kan ik zo doorgaan?

De horizon verbreden. Buiten gebaande paden treden. Nieuwe mogelijkheden zien. Daar gaat het om tijdens de bijeenkomst van VNO-NCW Regio Rotterdam op 9 mei. Zowel in de tentoonstelling Mind Expanders in Kunsthal Rotterdam waar de ondernemers te gast zijn, als in de speech van Derk Loorbach, directeur van DRIFT en hoogleraar socio-economische transities.

Door: Merijn van Grieken/Van Grieken Tekst

Hij prikkelt, enthousiasmeert en entameert. Loorbach onderzoekt de omwenteling van maatschappelijke systemen en spreekt over duurzame ontwikkelingen, transitie van het ene naar het andere tijdperk en de rol van het bedrijfsleven, de overheid en bewoners daarin. “We moeten toe willen naar een rechte duurzame en rechtvaardige toekomst voor ons allemaal.”

Terug naar 1972. De Club van Rome vraagt zich af wat er gebeurt als de bevolking, consumptie en economie blijft groeien. Het ergste scenario: Doen we niets, dan komen we tussen 2010-2020 in een kritische fase. Dan ondervinden we de grenzen aan de groei fysiek en treedt maatschappelijke en ecologische destabilisatie op. Daarna, naar 2072, komen we in maatschappelijke ineenstorting en verval terecht.

‘We doen toch ons best’
“Dat is toen vrij goed aangevoeld. En tegelijkertijd is het heel gek, want het is niet zo dat we vanaf dat rapport niets hebben gedaan”, zegt Loorbach. “Ondanks mondiale klimaatakkoorden, de goede intenties ‘we doen toch ons best’-, slagen we er niet in om het ergste scenario te keren. Als je iets doet wat niet is vol te houden, raak je uit koers en ontstaat nieuw evenwicht op moleculair-, ecosysteem, planetair en maatschappelijk niveau.”

Volgens de hoogleraar is transitie een proces waarin we een nieuw evenwicht bereiken. “We raken nu eerst op chaotische, onbestuurbare, ongrijpbare wijze uit balans. Een schoksgewijze verandering. De destabilisatie neemt toe en het ongemak groeit dat we blijkbaar niet voldoende of niet het juiste doen om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan. Het overkomt ons zo langzamerhand”, aldus Loorbach.

Manier van denken
De grote vraag is natuurlijk hoe dat kan. “Dat heeft te maken met de manier waarop wij mensen denken over kennis en innovatie zien als oplossing voor alles. We gaan uit van de bestaande situatie en proberen die te verbeteren. Bijvoorbeeld: we gaan voortaan elektrisch rijden in plaats van de auto eruit en fietsen. Die manier van denken is onderdeel van het probleem en een verklaring waarom het niet werkt. Daarnaast vinden wij het lastig om ons voor te kunnen stellen dat iets echt radicaal anders kan.”

Zoeken naar nieuwe wegen
Gelukkig zijn mensen creatief en beginnen nieuwe dingen. Zij zoeken nieuwe wegen in sectoren en gebieden. Wat kunnen ondernemers doen in dit proces? “Ik verwacht van ondernemers meer sociaal ondernemerschap. Ga met maatschappelijke partijen om tafel en bouw samen aan die duurzame economie. Het gaat niet meer alleen om rendement maar meer om maatschappelijke waarde. De missie zou bij iedereen een maatschappelijke moeten zijn.”

Denkoefening
Ook moeten ondernemers de toekomstbestendigheid verduurzaming van hun organisatie onder de loep nemen. “Dit interpreteren mensen vooral als afval en energie et cetera, maar de vraag is of het huidige bedrijfsmodel in de kern past in een toekomst die circulair is, zonder fossiel en waarin maatschappelijke waarde centraal staat. Kijk kritisch: Kan het nog wat ik doe? Welke grondstoffen, materialen en energie gebruik je? Kun je nog bestaan zoals je nu bestaat? Die denkoefening moet je voor jezelf gaan doen”, luidt Loorbach’s opdracht.

Transitie brengt onzekerheid met zich mee, zegt Mai Elmar, voorzitter van VNO-NCW Regio Rotterdam. “Maar een ding weten we zeker en dat is dat onzekerheid en verandering een constante is. Als we daar beter mee leren omgaan dan geeft dat energie en hoop die nodig is voor de transitie.”

Fotoreportage (door Mirjam Lems/Mirjam Lems Fotografie)